آذرتیترین گزاریشی اسا‌س‌دا، محمد رمضانینین ایلک تورکجه رومانی: «آلین یازیسی» کیتابینا فاطمه (مرجان)مناف‌زاده قلمی‌له قیسا بیر باخیش.
99-جو ایلده نظامی یایین ائوی طرفیندن نشر اولونوب. کیتاب 141 صفحهدن عیبارتدیر. 12 فصل یا بؤلومدن عیبارتدیر، البته بؤلوملرین دؤردو شماره‌سیز درج اولوب، یوخسا 16بؤلوم اولاجاقدی.
«آلین یازیسی» محمد رمضانینین ایلک تورکجه رومانی و اصلینده ایلک تورک دیلینده اولان کیتابلاریدیر. البته وورغولاییم کی آقای رمضانی اوشاق ادبیاتیندا، نمایشنامه و فیلمنامه یازماقدا قلمین سیناییب و اؤزونه یاخشی یئر قازانیب. منجه حؤرمتلی یازاریمیزین شاعرلیک روحودا وار. بونو کیتابدا گئدن شاعرانه توصیفلردن آلماق اولور.
بونا ایناناراق کی عیبسیز اثر یارانماییب و یارانماسینا دا شوبهم وار، بیرده منتقدین اصلی گؤره‌وین اثرین گوجلو بؤلوملرینه ایشیق سالاراق، اوخوجونون گؤز و اؤنونه داشیماق بیلیرم، او اوزدن کیتابین چکیجی و نقاط قوتینه قیسا بیر نظر سالیرام. البته یازینین سونوندا حؤرمتلی یازاریمیزا بیر نئچه اؤنریمیز اولاجاق.
رمانین موضوع سئچیمی، اونا اویغون قورولوش قالیبی و قول-قاناد وئرمه‌سینده بیز تورکلرین اسگی اینانجلاریندان چوخ گؤزل و باجاریقلا فایدالانماسی، اعلا درجه‌ده وگوجلو سوییه‌ده گؤزه دییر.
رومانین عنوانی دا چکیجی دیر. آنلامین اوخویوب، بیتیرندن سونرا باشا دوشمک اولور.
رماندا اوسطوره‌وی و سوررئال کاراکئترلر و فضالارا راست گلیریک. البته سایین یازاریمیز اوسطوره‌لردن ایسته‌دیی کیمی فایدالانیب و دئمک اولار بو کاراکتئرلری یاراتماغدا اؤز یارادیجیلیغیندان فایدالانیب .
آل، آل بابا، آل آروادی، اومای آنا، داغلارین قوتساللیغی، بیزدن یاخچیلار، اوز اؤرتولولر،چاغریلمامیش قوناق، زامان سیزلیق، طبیعتین ترس ایشلنمه‌سی،... کئچمیشدن بو گونه گلیب، چاتان و آتا بابالاریمیزدان بیزه میراث قالانلار دیر.
حیکایه‌نین باشلانیشی بیر آجی عین حالدا تکرار اولونان یوخو ایله دیر. همن باشلانیشدا میخلانیب قالیرسان، من بو کیتابدا نه‌لرله اوز به اوز اولاجاغام؟ دئیه، اؤزونه سؤال وئریرسن .
یوخودا گؤردویو قیزیل آلما اووجوندا دیر .قیزیل آلما یوخو دونیاسیندان حقیقی دونیایا گلمیش.
آلما اؤزو اسطوره‌وی و قوتسال مئیوه‌لردن دیر، «ملیک ممد» ناغیلیندا دا بو مئیوه‌نین تاثیرلی حضورونو گؤروروک. بو حیکایه‌یه گؤره یاشاییش قیرمیزی آلمادان تؤرهنیب و ازل گوندنجانی وئرن آلمادیر.
بلکهده «اوشودوم ها اوشودوم داغدان آلما داشیدیم» بو حیکایه‌دن نشأت آلیب .
اوشاقلارین «آلما دئسم گل، هئیوا دئسم گلمه» اویونوندا دا آلمانین رنگلی حضورونا شاهیدیک. حیکایه‌نین بیر بؤلومونده ده بو اویوندان ایلهام آلاراق گؤزل فضالار یارانیب.
آل ساچ بابانین دئدیینه گؤره ده ازل گوندن جانی وئرن آلمادیر (صفحه 60)
اینانجلارا گوره‌ده آدم و حوا تانرینین تاپشیریغینا راغمن آلمادان یئییب، جنتدن قوغولوبلار.
حیکایه‌نین باشا-باشیندا یارانیش و خیلقتین نئجه و نییه‌لییندن سؤز گئدیر ، اوسانالاردا دئییلنلر، دینی اینانجلاردان چوخ دا فرقلی دییرلر.
دینلرین هامیسیندا خلقت مسئله‌سی، آلین یازیسی، تانرینین ازلی و ابدی اولماسی، هابیل - قابیل ماجراسی،... بیر- بیرلرینه چوخ یاخین دی، ائله کی دئمک اولار بیر- بیرلریندن کوپیالاییبلار.
بو مضمونلارا رمانین قات-قاتیندا دا راست گلیریک. قرآندا گلن "عهد ازل"ده بؤیوک باجاریقلا، دینی اصطلاحلارا توخونمادان آچیقلانیب.
بیلیرسیز ان جالیب نقطه نه دیر؟
حیکایه‌نی اوخودوقدا سیز ساده‌جه حیکانه‌نین آخیشیندا جوموب، گئدیرسیز. حیکایه‌نین سونونو و نه اولاجاغینا فیکیرلشیرسیز. سیزین تامامیله فیکرینیز بونا اوداقلانیر کی، آناقیز و داش‌دیندیرن بیر یول تاپیب، آل‌ساچی قانع ائده بیله‌جکلر کی اوغلانلارینا توخونماسین؟ بولاق یئنیدن جوشوب، داشاجاق؟ بولاق باشینا سانجیلان هئیکللرین سونو نه اولاجاق؟ ...
اصیل ایش رمان بیتندن سونرا باشلاییر. سیزین ذهنیزده و اوره‌ینیزده لاپ آت قاتلاریندا ایتیب، باتان، ائشیدیب، اوخودوقلارینیزدان قایناقلانان بیلگی‌لر و اینانج‌لار باش قالدیریر.
سیزی دوشونمه‌یه و آرتیق دوشونمه‌یه وادار ائدیر .
رماندا ایشله‌نن انسان آدلاری، سایلار و عددلر اصلا تصادفی دییل، هامیسی بیر درین مفکوره و دوشونجه و اینانجدان قایناقلانیر.
آناقیز آدی کیمسه‌یه وئریلمیر، بو آدا صاحیبلنمک اوچون "ار دوغان" اولمالیسان.
دونیایه گئتیردیین اوشاق قیز دیرسا، آنالیق مقامینا چاتمیرسان. اوغلان اوشاغی دونیایا گتیرمه‌لیسن .
دیرناق آراسی دئییم کی بو دوشونجه‌نی ایلک باشدا بینمه‌میشدیم، آمما دوشوننده کی بیر کندده نئچه ایللر دال با دال اوغلان اوشاغی دونیایا گلمیر و اوشاقلارین هامیسی قیز اولور، وکندین توپلومو نرمال وضعیتدن چیخیر، اردوغان آنالارین وارلیغینین گرکلیلیینی قبوللاندیم .
ساییر آدلار بئله دیر: داش دیندیرن، آغاج بسله‌ین، گئدرلی، قالارلی، اومای آنا، آل ساچ بابا...
هر کسین وارلیغینین فلسفه‌سی اولدوغو کیمی داشیدیقلاری آدلارین دا فلسفه‌سی وار.
اومای آنانین 60 هؤروکلو ساری، اوزون ساچلاری دا ایلگینج دی. هؤروکلرین بعضیسی اوجو توپراغا، بعضیلری ده بارماقلاری آراسیندان آخان سویا یاپیشمیدی.
هؤروکلرین ساری رنگی بلکه گونشه ایشاره ائدیر. گونش دوغوش سیمبولودور، اومای آنا دا دوغوش و سعادت سیمگه‌سی و تانریچاسیدیر .
هؤروکلرین اوجوندا سو و توپراق فاریشیمی دا دیقت چکیر. آل ساچ یارادان تیکینتینین ده 60 آتوشگه‌سی واردیر.
کولتوروموزده یاشایان اومای آنا فارسجادا هوما -هما قوشونا چئوریلیب .
بیزیم کوزمولوژوموزدا، اومای آنا بیر قوش کیمی گؤیلردن و سامان یولوندان یئره ائنیب و الینده بیر بارداق سوت، سامان یولوندان گؤتوروب یئرلره سپر. اومای آنا یاشام آغاجینین اوستونده یووا قورار و گؤیلرده قطب اولدوزیله ایلیشگی قورار.
اومای آنا، دوغولماق، برکت و قادین تانریچاسیدیر. بیر قوتسال آنلامی تاشییان تانریچادیر. اومای آنا اولمازسا، هئچ بیر انسان یئر یوزونده اولماز .
بو حیکایه‌ده اومای آنانین 60 ساری، اوزونه ؤروگو وار. هؤرکلرین بیر تعدادی توپراغا، قالانلاری ایسه آیاق بارماقلارینین اورتاسیندان سوزن سویا چاتیر. بورادا سانیرامسایین یازاریمیز اومای آنانین اوسطوره‌وی گؤره‌وینه ال آپاریب. اومای آنا سو و توپراق تانریجاسی رولونو حیکایه‌ده بویون آلیب. کندین تکجه بولاغینین آخماسینا بیر ایشاره ایله مانع اولور و یئنیدن آخماسینا کند اهلی ایله شرط کسیر. اوغلان دوغولمایینجا بولاق آخمایاجاق .
عزیز یازاریمیز داغلارین قوتساللیغینا دا قیسا توخونوب .
داغلار تورک خالقلارین یانیندا هر زامان مقدس مکانلار و یئرلر اولوبلار. اینانجلارا گؤره داغلاردا دوعالار تئز اجابت اولار.
داغلار هوندرو و اوجا اولدوقلارینا گؤره تانرییا داها یاخین اولورلار. البته داغلار تانریلارین مکانی‌دا دئییلیب بعضا. مثلا سلطان ساوالان داغی چووخ مقدس بیرداغ اولوب. ایندی‌ده ساوالاندان قاییدانلارا زیارتین قبول اولسون ایفاده‌سی ایشله‌نیر.
بو حیکایه‌ده ده، آناقیز حاجتینی آلماغا گونلرجه داغا گئدیر، آل ساچ بابایلا ایله گؤروشور، دانیشیر، دردلشیر و نهایت حاجتینی آلیر.
البته دؤرد، دؤرد گون یول گئتمه‌لی اولور، بو یولدا نه‌لر گؤرور، نه‌لره دوزور... اؤزلری بیر حیکایه دیر .
حیکایه‌نین بو بؤلومو چووخ گؤزل توصیف اولونوب. ناغیلیمیزین قهرمانی بیر قادین دیر. قادینلیغین تاماملاماغا چالیشان بیر قادین. قادین یارادیجیدیر، یارادیجیلیغین الده ائتمه‌یه، اؤزون اودا-کؤزه وورور و بو یولدا هرنه‌یه دوزور. حتی آل ساچلا عاغیلا گلمز بیر پیمان دا باغلاییر و...
یازیلار یازیلان گوندن سؤز گئدیر، آلین یازدیغی یازیلاردان. آل ایله سؤزلشمه‌لردن ودییشیلمز آلین یازیلاریندان... بو یازی اونا یازیلیب، یازیلار یازیلان گون یازیلیب.
سون فصل یا بؤلومده حیکایه‌نین خولاصه‌سی تکرار اولور.
کائناتین، خلقتی آل ساچ الیله باشلاییر. دانیشیقلار ائله گئدیر سانکی ازل گونده تانریلا مخلوقلار پیمان باغلاییرلار.
"یارادیجیلیق باشلانمالیدیر" دئییب و کائناتی خلق ائلییر. "بو دونیایا یاشاییش دولا گرک" دئییب، جانلیلاری خلق ائدیر.
ناغیللار و حیکایه‌لر اصلینده یاشانان حیکایه‌لر دیر.
اوزاق یا یاخین زاماندا، بیریلری یاشاییب، باشلارینا گلیب، سونرا حیکایه دونوندا دیلدن- دیله دوشوب.
رمضانی آتا-بابا سؤزلریندن حیکایه‌ده یئرلی و ایجازلا فایدالانیبلار. میثال اوچون صفحه 38 ده: سنین اوشاق اوچون چالیشماغین، یئل دالیجا قاچماقدیر، توتا بیلمزسن. صفحه 75: نوختا سنین الینده دیر، چک، هارا چکیرسن. صفحه 137: دیله گلن، باشا گلر...
کیتابدا حکمت دولو سؤزلر و جمله‌لر ده چوخدو، اؤرنک اوچون:
من اونا اورک یوخ، اومود باغلامیشام، صفحه 138. اودوزانلاری هر زامان اونودوروق، صفحه 112
آل ساچ دئدی: "بوتون حیکایه‌لر بودور، بو نئچه سؤز! بو گلدی، او گئتدی! بو آلدی، اوساتدی! بو وئردی، او تاخدی! بو آتدی، او توتدو! فقط بو سؤزدور! بیری وارایمیش، بیرییوخ ایمیش! "صفحه 135. یاشاییش آدلانان، قوماردان باشقا شئی دئیییل، صفحه 136 و نهایت هر بیر یاشاییش سونا چاتیب، اؤلومله بیتمه‌لیدیر، صفحه 121
و نهایت آذربایجان ناغیل‌لارینین دده‌سی قورقود، تاریخ بویو اوزانان سازینین آوازیلا حیکایه‌نین اؤزل ریوایتچی‌سی کیمی بوردا دا حضورو وار.
بو گون بونلاری اوخویاندا بلکه ده خرافه دیر دئییریک، آمما دیقتله باخساق بیز بو اینانجلارین آز - چوخونا عملده باغلی قالمیشیق. اولا بیلسین دینی اینانجلاریمیزی دا ابزارکیمی قوللانیب، بو اینانجلارین قوللوغوندا ساخلامیشیق.
اوزرلیک یاندیرماق، اوشاقلارین یاخاسینا گؤی مینجیق یا وان‌یکاد باغلاماق، اودو سوندورنده، سو توکرکن، بسم‌الله دئمک، توپراغا داغ سو توکرکن، بسم‌الله دئمک یا قل هوالله‌ی اوخوماق، بوش و خوصوصیله قارانلیق بیر یئره گیررکن، صلوات چئویرمک یا بسم‌الله دئمک، قیرخلی اوشاغین باش اوستونه پیچاق قویماق، قیرخلی اوشاغین اوستونه کیمسه‌نین گلمه‌سینه ایذین وئرمه‌مک، یولجولوغا چیخانلارین آردیجا سو سپمک...
حؤرمتلی یازاریمیزا نئچه اؤنریم اولاجاق:
کیتابین ویراستارلیغیندا دیقت‌سیزلیک‌لر چوخ قاباریق شکیلده گؤزه دییر، بلکه عزیز ویراستارین زامانینین دارلیغیندان اولوب. آمما چوخ یئرده کلمه‌لرین و جمله‌لرین آراسیندا تام فاصیله یئرینه، یاریم فاصیله قوللانیلیب و بو دا اوخونوشدا چتینلیک تؤره‌دیر. گؤرکمی‌ده خوش گؤرونمور.
جمله‌لرین بیر سیراسیندا جمله قورولوشو قایدالاری رعایت اولونمویوب. بعضی سؤزلر چوخ تکرار اولوب و بو تکرار یوروجو اولور: سیزلادی، کؤکسوناو تورودو، لاکین...، کیمی سؤزلر. لاکین سؤزو بعضا یئرسیز ده ایشله‌نیب. آزاراق املا سهوی ده گؤرونور.
بیر داها وورغولاییرام جناب رمضانی اسطوره‌لردن ایسته‌دیی قالیبده فایدالانیب و مثلا آلساچ بابانی تمامیله ذهنی‌نده بارادیبب و بیرینجی کاراکتئر کیمی ده قوللانیلب و البته چوخ گؤزل ده آلیبنیب.
بو باره ده البته سؤز چوخدور.
بو قدرینه کیفایت ائدیب، سؤزلریمه سون وئریرم. البته کی بو شیرین و گؤزل رمانین اوخوماسینی هرکسه اؤنه‌ریرم. رمضانی جنابلارینا جان ساغلیغی، یارادیجیلیق ساحه‌سینده بول- بول اوغور دیله‌ییرم.
یازار حاقیندا: فاطمه (مرجان) مناف‌زاده، 1349-جی گونش ایلینده، آذربایجانین اسکو شهرینده آنادان الوب،
دوکتور صمد رحمانی خیاوی‌نین فارس و تورک دیلینده اولان مقاله لرین ییغیب، ویراستاری ائدیب، اختر یاییم ائوی طرفیندن ۱۳۹۷ چاپا یئتیریب. دوکتور صمد رحمانی خیاوی‌نین «بیر سئوگی ماجراسی» آدیندا حیکایه توپلوسون فارسجایا چئویریب و «ماجرای یک عشق» آدیلا بهاردخت یاییم ائوی واسیطه‌سیله ۱۴۰۰ چاپ ائدیب.
انتهای پیام/