«ما اگر در کشورمان چند تا مدیر خوب همانطور که مربی می آوریم وارد کشور کنیم که بحث مدیریت را بفهمند، الان این مشکلات را در کشور نداشتیم». این متن جمله ای است که حمید استیلی بازیکن شناخته شده فوتبال ایران در یک برنامه زنده تلوزیونی بیان کرده است. جدای از این که استیلی چرا و با چه هدفی این جمله را بیان کرده است، می توان درباره این جمله به بحث نشست و به آسیب شناسی آن پرداخت. خصوصا که تاریخ ایران حضور خارجی ها هم به عنوان مستشار و حتی استخدام وزیر خارجی را در سابقه خود دارد و می توان با بررسی چرایی و پیامدهای حضور این افراد در ایران، به آسیب شناسی حضور خارجی ها در ایران پرداخت. به طور کلی تلاش ایرانیان در طول تاریخ، برای کسب تمدن و سبک مدیریتی غرب بیشتر در ارسال دانشجو به خارج و به خدمت درآوردن خارجی ها در سطوح مختلف نمود یافته است. دانشجویانی که از دوره قاجار راهی اروپا شدند و پس از بازگشت به ایران یا مناصب مهمی پذیرفتند و یا دست به اقدامات تاریخ سازی زده اند. برای نمونه میرزا صالح شیرازی که از دانشجویان اعزامی به انگلستان بود پس از بازگشت به ایران اولین روزنامه ایران را با نام کاغد اخبار منتشر ساخته و میرزا رضا مهندس باشی که او هم در انگلستان تحصیل کرده، موفق به طراحی نقشه ساختمان دارالفنون گردیده است. حکام ایران از دوره صفویه به جذب مستشاران خارجی برای برخی امورات کشوری خصوصا امورات نظامی اقدام کرده اند. از شناخته شده ترین این افراد قبل از دوره قاجار می توان از برادران شرلی و جان آلتون که هر سه انگلیسی بوده اند نام برد. برادران شرلی که در زمان صفویه راهی ایران شده اند، لقب اولین مستخدمین خارجی در تاریخ ایران را به خود اختصاص داده اند و جان آلتون انگلیسی در زمان نادرشاه ریاست کل کشتی سازی ایران را عهده دار گردیده است. جدی ترین حضور خارجی ها در ایران به دوره قاجار باز می گردد به حدی که در این دوره شاهد حضور بلژیکی ها و آمریکایی ها در بالاترین سطوح مدیریتی خصوصا در حوزه اقتصاد هستیم. مسیو نوز بلژیکی در دوره حکومت مظفرالدین شاه به عنوان وزیر کل گمرکات ایران منصوب گردید و بعد از انقلاب مشروطه، دو آمریکایی به نام های مورگان شوستر و میلسپو به ترتیب خزانه دار کل دولت ایران و رئیس کل مالیه ایران گردیدند. نکته قابل توجه در انتخاب اینان تلاش حکومت برای استخدام این افراد از دولت های بی طرف بوده که در آن دوره هنوز چهره استعماری خود را نشان نداده بودند و حکومت نیز در تلاش بوده تا مستخدمان خود را از کشورهایی غیر از روسیه و انگلیس که دارای سابقه بدی در ایران بوده اند، انتخاب کند. علی رغم انتقاداتی که از حضور این افراد در ایران در سطوح بالای مدیریتی صورت گرفته ولی مطالعه منابع دست اول دوره قاجار حکایت از این دارد که اینان تا حدی توانسته اند دست به اصلاحات ساختاری در حوزه اقتصاد ایران بزنند. از آن دست اصلاحاتی که ژاپنی ها به کمک مستشاران غربی، همزمان با ایران در آن دوره تاریخی شروع کرده و توانستند پیشرفت چشمگیری داشته باشند و شاید بتوان ژاپن امروز را مدیون همان دوره تاریخی دانست. ژاپنی ها در آن دوره بر خلاف ایران که تعداد محدودی مستشار خارجی به استخدام خود درآورده بودند، تا سال ۱۸۹۹ میلادی حدود سه هزار مستشار از کشورهای بریتانیا، آمریکا، فرانسه، چین، آلمان و هلند در حوزه های گوناگون استخدام کرده بودند و قسمت اعظمی از بودجه این کشور نیز صرف حقوق این مستشاران می شد. آنان نیز وطیفه داشتند که هم فناوری غربی را به ژاپنی ها انتقال دهند و هم ژاپنی ها را تعلیم دهند که در آینده جایگزینشان شوند. همان کاری که امروز هم دول غربی در جذب دانشجویان نخبه و صاحب نظر ایرانی انجام می دهند تا از علم این افراد در حوزه های مختلف ممالک خودشان بهره ببرند. همان کاری که امروز خود ما به صورت حداقلی و در حوزه صنعت و ورزش انجام می دهیم و از تجربیات افراد زبده در این حوزه ها در کارخانجات و باشگاه های ورزشی خودمان بهره می بریم. به نظر با مراجعه به تاریخ و آسیب شناسی حضور خارجی ها در ایران در کنار اعزام دانشجو به خارج برای کسب علم و تجربیات لازم، می توان با تایید سخنان حمید استیلی از فرصت حضور این افراد به عنوان مستشار در عرصه های مورد نیاز بهره برد تا از تجربیات و تعلیمات آنان در سطوح مختلف استفاده کرد وشیبه مباحثی چون واردات خودرو در سال های اخیر به منظور ارتقای سطح کیفی خودروهای تولید داخلی ، می توان بحث استخدام مدیر از خارج را مورد بحث و نظر قرارداد تا شاید بقول استیلی بهبودی در مشکلات مملکت حاصل شود .