احساس شادی و به طور کلی ظهور و بروز شادی در کنار سایر حوایج یکی از نیازهای ضروری برای دوام و استحکام و هم چنین کارآمدی هر جامعه ای است. از سوی دیگر با گسترش شهرها و جمعیت آن، همواره شاهد آماری و عددی شدن جوامع و شهرها و در نهایت تقلیل عواطف و شادی ها به عنوان یک آسیب هستیم و بررسی ها نشان می دهد رابطه مستقیم و معناداری بین اندازه شهرها و جمعیت از یک سو و احساس شادی از سوی دیگر وجود دارد. با توجه به شاخص های جهانی، کشور ما رتبه خوبی در میزان شادمانی و نشاط اجتماعی ندارد و همین امر لزوم توجه به امر شادی را در سیاستگذاری های و برنامه ریزی ها دو چندان می کند. کتاب جامعه شناسی شادی عنوان کتابی است که برای نخستین بار در مطالعات اجتماعی و فرهنگی ایران با نگارش دکتر میرطاهر موسوی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران و داود قاسم زاده دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه تبریز از سوی انتشارات آگاه به چاپ رسیده است. به مناسبت چاپ این کتاب با داود قاسم زاده یکی از مؤلفین کتاب به گفتگو نشستیم.

لطفا ضمن معرفی خودتان به صورت مختصر به سوابق علمی تان اشاره کنید؟
بنده دانشجوی دکتری جامعه شناسی گرایش اقتصادی و توسعه دانشگاه تبریز هستم. حوزه مطالعاتی و پژوهشی من بیشتر جامعه شناسی مسایل اجتماعی و جامعه شناسی علم بوده و پژوهش های مختلفی را در مجلات معتبر علمی – پژوهشی در هر دو زمینه به چاپ رساندم. کسب عنوان جوان نمونه شهرستان پارس-آباد و عنوان دانشجوی نمونه گروه عمده علوم انسانی را هم در کارنامه خود دارم. از سال ۹۱ در سازمان-های مردم نهاد تحت نظارت سازمان بهزیستی و ستاد مبارزه با مواد مخدر به عنوان مدرس حضور داشته ام. گفتنی است که از سال ۹۳ در دانشگاه فرهنگیان استان آذربایجانشرقی مشغول به کار شدم. لازم به ذکر است است که کتاب جامعه شادی به صورت مشترک با استاد عزیزم دکتر موسوی که در زمینه رفاه اجتماعی و جامعه شناسی مسایل اجتماعی صاحب نظر هستند، به رشته تحریر درآمده است.

ضرورت نگارش کتاب جامعه شناسی شادی چه بوده است؟
انگیزه اصلی نگارش کتاب به دوران تحصیل خود در مقطع کارشناسی ارشد و تحقیق در مورد شادی و نشاط اجتماعی برمی گردد. با مروری بر مطالعات و پژوهش های مرتبط با نشاط و شادی می بینیم که در ایران باستان مناسبت های مختلف و متعددی برای ظهور و بروز شادی وجود داشت. مناسبت هایی نظیر مهرگان، تیرگان و اسفندگان دلیلی بر این مدعا می باشد به نحوی که ایرانیان مردمان شادی بودند ولی رتبه بندی های مختلف شاخص های شادی نشان می دهد که کشور ما وضعیت خوبی ندارد. از سوی دیگر شادی و نشاط برای بسیاری از جوامع یک هدف اساسی است. هر چند که دستیابی به این مهم برای همگان و اکثریت مردم آسان نیست. در سال های اخیر توجه و اقبال اندیشمندان جامعه شناسی به موضوع شادی و علل و نتایج آن بیشتر شده است. واقعیت این است که احساس شادی یکی از نیازهای ضروری انسان و مبنای دوام و قوام هر جامعه ای است، به طوری که صاحبان اندیشه زمانی که از پایه های شناختی توسعه پایدار جوامع بحث می کنند، شاخص های بهزیستی ذهنی و نشاط اجتماعی را در نظر می گیرند. با این بیان مساله به نظر می رسد که انجام چنین مطالعه ای ضرورت پیدا می کند. به یک معنا، خلایی را در میان کتاب های جامعه شناسی احساس می کردیم و این کتاب تا حدودی در راستای پرکردن این خلاها و پاسخ به نیازهای اجتماع علمی در رابطه با شادی و نشاط اجتماعی است.

در لابه لای بحث هایتان به یکی از هدف های این کتاب در رابطه با پاسخ به نیازهای اجتماع علمی اشاره کردید؛ منظورتان رو کمی مبسوط تر توضیح دهید.
سوال بسیار خوبی است. ببینید در اجتماعات علمی شادی را بیشتر یک موضوع روانشناختی تلقی می کنند و تصور بر این است که موضوع مورد مطالعه روانشناسان و متخصصان بالینی باشد. با اینکه در چند سال اخیر موضوع شادی مورد مطالعه بسیاری از جامعه شناسان وپژوهشگران حوزه علوم اجتماعی و فرهنگی در مجلات معتبر علمی قرار گرفته است ولی همچنان فضای جامعه و حتی گفتمان دانشگاهی بیشتر معطوف بر مطالعه شادی در حوزه روانشناسی است. کتاب حاضر شادی را به مثابه یک موضوع جامعه شناختی مورد بحث قرار داده است و پایین بودن میزان شادی را به عنوان یک مساله اجتماعی در نظر گرفته است که می تواند دروازه ورود به آسیب ها و مسایل اجتماعی دیگر باشد. در سال های اخیر، آسیب هایی را در ارتباط شادی های نمایشی و زودگذر شاهد بودیم که در مواردی هم موجبات ضرر و زیان به افراد در سطح خرد و به جامعه در سطح کلان را فراهم ساخته است.

کتاب جامعه شناسی شادی به نظرتان چه کمکی به اجتماعات علمی دارد؟
در خصوص این سوالتان به چند نکته بایستی به صورت پیش فرض بپردازم. نخست اینکه کتاب جامعه شناسی شادی نخستین کتابی است که با این عنوان در ایران چاپ شده است. دوم اینکه منبع مناسبی برای پژوهشگران حوزه شادی و نشاط اجتماعی و همچنین روانشناسی مثبت گرا است. سوم اینکه در سیاستگذاری-ها و برنامه ریزی ها می تواند پشتوانه نظری خوبی باشد. چهارم اینکه به نظر می رسد که کتاب حاضر نگاه جامعی به مفهوم شادی و مولفه های اجتماعی و فرهنگی تاثیرگذار در آن داشته است. با این اوصاف، چیزی که درکتاب حاضر برجسته است در ارتباط با تاکید بر شادی به عنوان موضوع جامعه شناختی و تاثیرگذاری شرایط ساختاری و اجتماعی در آن به مثابه عوامل زمینه ساز بوده است که بایستی خوانندگان کتاب به آن توجه داشته باشند. باید توجه داشت که شادی و نشاط اجتماعی به مانند واکسن نیست که به شهروندان تزریق کنیم تا شاد بشوند بلکه برای به وجود آوردن آن، بسترسازی هوشمندانه و توام با برنامه ریزی دقیق و به دور از ظهور و بروز شادی های کاذب لازم است و از آن جا که شهروند شاد مبنایی برای خلاقیت، کارآفرینی، رشد، ترقی و پیشرفت جوامع است، لذا سیاستگذاری در این زمینه باید به نحوی باشد که موجبات رضایت از زندگی را برای شهروندان به وجود می آورد. بدون تردید، شناسایی عوامل موثر بر شادی با تمرکز بر داشته-های بومی و درون زا و منطبق با ارزش ها و هنجارهای فرهنگی مردم می تواند راهگشای مسیرهای دستیابی به شادی و نشاط اجتماعی باشد و در درجه دوم، سیاست گذاری سازمان های اجرایی نقطه اتکای مطمئنی برای رسیدن به برنامه ریزی های صحیح و درست نسبت به شادی و نشاط مردم داشته باشند.

اقبال عمومی به کتب جامعه شناسی را چگونه ارزیابی می کنید؟
در ارتباط با این سوالتان باید بگویم که در حالت کلی و براساس سرانه مطالعه در کشور، میزان کتاب خواندن وضعیت خوبی نداریم و شرح دلایل آن مجال دیگری را می طلبد و تاکید رسانه های جمعی و مسئولان به خواندن کتاب و همچنین کمپین نمایشگاه بین المللی کتاب امسال با شعار «نه به کتاب نخواندن» بیانگر بخشی از واقعیت ها در این زمینه است. اگر برگردیم به سوالاتان در ارتباط با استقبال از کتاب های جامعه شناسی باید گفت که یکی از هدف های جامعه شناسی واداشتن افراد به مطالعه عینی زندگی و جامعه آنهاست، در واقع جامعه شناسی به دنبال بررسی و مطالعه امر واقع و شیوه تفکر و نگریستن به جهان و پژوهش درباره آن است. با تامل در هدف، به نظر می رسد که مطالعه کتب جامعه شناسی و داشتن نگرش و بینش جامعه شناختی برای همگان ضرورت پیدا می کند. در هر حال، به مانند دیگر حوزه های مطالعاتی، جامعه شناسی هم یک زمینه تخصصی است که علاوه بر دانشجویان و استادان جامعه شناسی همواره علاقمندان زیادی را با تخصص ها و گرایش های مختلف دارد. ارزیابی بنده این هست که در سال های اخیر اقبال عمومی به مطالعه کتاب های جامعه شناسی زیاد شده است و در آینده هم روند صعودی خواهد داشت.